Nasze projekty: Rzeczywistość wirtualna dostępna dla osób z niepełnosprawnością wzroku
Klient
Teatr imienia Juliusza Słowackiego w Krakowie
Projekt
Interdyscyplinarne Biennale Sztuki i Technologii Przyszłości e-POLIS Kultura Futura
Data
Październik - listopad 2023
Zespół
Dawid Górny, Regina Mynarska, Adrian Wyka, Kacper Mikocki, Tomasz Bonior, Jędrzej Barancewicz
Wybrane wnioski z raportu podsumowującego projekt:
“Ogólnie uczestnicy pozytywnie oceniali swoje doświadczenia z VR: 45% respondentów określiło swoje wrażenia jako pozytywne, 36% jako bardzo pozytywne.
Uczestnicy słabowidzący zwracali szczególną uwagę na wysoką jakość grafiki i wrażenia znacznie różniące się od tradycyjnie stosowanych w multimediach.
Zdolność do poruszania się i interakcji w wirtualnym świecie była fascynująca i wciągająca dla uczestników. Niektórzy z nich wrócili po testach na dodatkowe sesje VR z audiodeskrypcją.
Większość uczestników pozytywnie oceniła jakość audiodeskrypcji. Na pytanie o to, czy audiodeskrypcja była wystarczająco klarowna i szczegółowa aby zorientować się w VR 81% testerów odpowiedziało >>Tak, zdecydowanie<<
72% testerów oceniło, że audiodeskrypcja pozwalała im na podejmowanie świadomych i niezależnych decyzji"
Wyzwanie
Częścią Biennale była wystawa prezentująca artystyczne obiekty w technologii rzeczywistości wirtualnej. Jej kuratorem był Alek Janicki. W ramach eksperymentu postanowiono sprawdzić, czy można sprawić, aby wystawa była dostępna dla osób z niepełnosprawnościami. Dostępność obiektów VR jest wciąż mało zbadanym obszarem, projekt trzeba było więc przemyśleć, zdefiniować i zaplanować praktycznie od zera.
Była to również świetna okazja, żeby nie tylko dotrzeć z doświadczeniami VR do szerszego grona odbiorców, ale również zbadać i przeanalizować ich odczucia oraz poszukać nowych pomysłów na dostępność rzeczywistości wirtualnej.
Projekt nie ograniczał się do przygotowania audiodeskrypcji, ale obejmował również organizację badań z użytkownikami z niepełnosprawnościami.
Na czym polega audiodeskrypcja VR?
Audiodeskrypcja VR łączy w sobie cechy trzech obszarów dostępności informacyjno-komunikacyjnej. Mamy tu do czynienia z połączeniem audiodeskrybowania na żywo, audiodeskrypcji filmowej oraz asystencji osobistej.
Podczas audiodeskrybowania na żywo lektor odczytuje przygotowany wcześniej tekst audiodeskrypcji. Najczęściej można się z nim spotkać w teatrze, podczas spektakli dostępnych dla osób z niepełnosprawnością wzroku.
Audiodeskrypcja filmowa to dodatkowa ścieżka dźwiękowa. Opis akcji, postaci, scenografii pojawia się w przerwach pomiędzy kwestiami dialogowymi i istotnymi dźwiękami. Często stosuje się tak zwany audiowstęp, czyli tekst wprowadzający. Zawiera opis istotnych elementów wyglądu bohaterów, miejsc akcji, środków filmowych. Stosuje się go zwłaszcza w sytuacji, gdy tempo akcji oraz wysoka gęstość narracji i dialogów w filmie uniemożliwia przekazywanie ważnych dla zrozumienia informacji na bieżąco.
Asystencja osobista to bezpośrednie wsparcie dla osoby z niepełnosprawnością, dostosowane do jej potrzeb, realizowane przez asystentkę lub asystenta.
Każde z tych trzech działań dostępnościowych jest w miarę ustandaryzowane i przećwiczone w praktyce, jednak ich połączenie i przeprowadzanie równolegle nie zdarza się często. Doświadczanie rzeczywistości wirtualnej łączy jednak w sobie elementy teatru, filmu oraz interakcji z elementami sztucznie stworzonego świata.
Rozwiązanie
Wspólnie z zespołem odpowiedzialnym za wystawę oraz koordynatorką dostępności teatru wybraliśmy 2 spośród prezentowanych 10 obiektów. W drugim kroku opracowaliśmy do nich audiodeskrypcje. Proces ich tworzenia oczywiście uwzględniał konsultacje z niewidomymi użytkownikami. Po trzecie, wspólnie z zespołem produkującym wystawę stworzyliśmy koncepcję stanowiska do korzystania z obiektów VR przez osoby z niepełnosprawnością wzroku. Kiedy wszystko było już gotowe, zainstalowane i skonfigurowane, w wybrane dni zapewniliśmy usługę audiodeskrypcji na żywo dla odwiedzających wystawę. Na koniec przygotowaliśmy ankiety i przeprowadziliśmy testy z użytkownikami, a rezultaty zebraliśmy w raporcie podsumowującym. Zawarliśmy w nim prezentację wyników ankiet, podsumowanie doświadczania wirtualnej rzeczywistości z audiodeskrypcją przez osoby z niepełnosprawnościami, wnioski, sugestie i pomysły na przyszłość. Raport jest dostępny na stronie Teatru Słowackiego.
Wybraliśmy obiekty “Lunatyk” autorstwa Paliny Kamarowej oraz “Nocc” autorstwa Weroniki M. Lewandowskiej oraz Sandry Frydrysiak. Wybór podyktowany był tym, że w pracach tych w ciekawy sposób opracowano efekty dźwiękowe. Drugim kryterium była stosunkowa łatwość nawigacji dla użytkownika nie korzystającego z bodźców wzrokowych. Opracowaliśmy teksty wprowadzające. Zawierały opisy światów wykreowanych przez artystki w dwóch wybranych dziełach. Wyjaśniały także zasady poruszania się w danej rzeczywistości oraz wchodzenia z nią w interakcję. Istotnym ich elementem były informacje o autorkach i ich komentarz do dzieł. Usługi audiodeskrypcji na żywo i asystencji osobistej miały zastosowanie w momencie doświadczania rzeczywistości wirtualnej przez osobę z niepełnosprawnością wzroku. Wówczas audiodeskryptorka udzielała na bieżąco informacji o wizualnym aspekcie danej sytuacji. Było to możliwe dzięki dedykowanemu stanowisku i transmitowaniu na monitor obrazu z gogli VR. Audiodeskryptorka stała obok osoby z niepełnosprawnością wzroku i przekazywała bezpośrednio wszystkie potrzebne informacje.
W testowaniu tego typu rozwiązania wzięło udział jedenaście osób. Pytaliśmy testerów, w jaki sposób ich zdaniem możliwe byłoby podniesienie poziomu autonomiczności, zadowolenia i satysfakcji w interakcjach z obiektami VR u osób z niepełnosprawnością wzroku. Testerzy bezpośrednio po doświadczeniu VR zapraszani byli do stolika ankietera, który czytał pytania i zapisywał odpowiedzi. Grupa testowa była zróżnicowana pod względem wieku (osoby od 20 do 60 lat), rodzaju niepełnosprawności wzroku oraz doświadczenia w kontakcie z VR.
Rezultaty
Raport i wynikające z niego wnioski zostały zaprezentowane podczas wydarzenia podsumowującego biennale. Spotkaliśmy się z bardzo dobrym odbiorem naszych działań, zarówno ze strony organizatorów jak i odwiedzających wystawę podczas "dostępnych czwartków".
Uczestnicy wyrażali zadowolenie z możliwości eksplorowania wirtualnych światów i wrażenia przemieszczania się wewnątrz obiektów. Zdolność do poruszania się i interakcji w wirtualnym świecie była dla nich fascynująca i wciągająca. Niektórzy z nich wrócili po testach na dodatkowe sesje VR z audiodeskrypcją.
Wiele osób pozytywnie zaskakiwał fakt, że VR może być dla nich dostępna, choć wcześniej sądzili, że ze względu na niepełnosprawność wzroku nie będą mogli z niej korzystać. Większość z nich odnotowywała odczucie głębokiego zaangażowania się w światy wirtualnej rzeczywistości. Opisywali swoje doznania jako nowe i porywające przeżycie.
Wszystkie zaangażowane w projekt osoby zgodnie przyznały że był wymagający, bardzo pouczający, a przy tym dostarczył im po prostu dobrej, oryginalnej rozrywki i skłonił do dalszych rozważań na temat technologii i sztuki.
Regina Mynarska
Specjalistka audiodeskrypcji
Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Miasta Krakowa. Ma w portfolio opisy kilkuset obiektów, sztuk teatralnych oraz filmów dla największych instytucji kultury. Prowadzi szkolenia i kursy akademickie o języku równościowym, zasadach kontaktu z osobami z niepełnosprawnościami i audiodeskrypcji.
Ciekawe? Chętnie opowiemy więcej.
Regularnie tworzymy audiodeskrypcje teatralne, filmowe, pomagamy organizować dostępne spektakle i wydarzenia oraz prowadzimy szkolenia z obsługi osób z niepełnosprawnościami.